Raseljavanje - Popivoda

RASELJAVANJE

I ODLAZAK NA RAD U AMERIKU

RASELJAVANJE POPIVODA počelo je prvih godina 20. vijeka. Već 1904. godine došlo je i do prvog preseljenja u okolinu Nikšića. To je bilo vrijeme kada je za ove krajeve neobično dugo vladao mir, jer se od 1878. godine nije ratovalo. pa su se ljudi malo opuštili i poželjeli da za sebe i svoju porodicu obezbijede kudikamo bolje uslove za život. Iz evidencije Ministarstva unutrašnjih djela Crne Gore, koja datira 20. januara 1905. godine, da se viđeti da su odlasci u pečalbu bili vrlo brojni. Prema tim podacima, iz kapetanije čevsko-bjeličke “iseljeno je u inostranstvo”:

U godini 1904	Prije godine 1904
Austrija ….9	Austrija….4
Srbija ….3	Sjeverna Amerika….25
Sjeverna Amerika ….47	Južna Amerika….3
Južna Amerika….13	Rumunija….2
	Transvem⁷⁷….2⁷⁸

Po velikom broju odlazaka u inostranstvo karakteristična je 1904. godina. Kao što se iz podataka vidi najviše se odlazilo u Sjevernu, a znatno manje u Južnu Ameriku i Austriju. (Pod Austrijom se podrazumijevala i Boka Kotorska i naši zapadni krajevi, što treba imati u vidu da se ne bi imalo u vidu da su svi oni odlazili u centralne austrijske zemlje).

Te godine (1904) 12 Popivoda su jednoga dana pošli na rad u Ameriku. Kasnije su odlazili po dvojica trojica ili pak pojedinačno. Većina njih je tamo boravila godinu-dvije, ali ih je bilo koji su ostali i više od 30 godina, kao što je Petar Majov, koji se vratio tek 1947. godine, i Ivan Majov koji je tamo umro poslije II svjetskog rata. Preko 30 godina ostao je i Savo Đokov Kuzman, koji se vratio sa Petrom Majovim. Neki su išli i vraćali se dva-tri puta, kao Andrija Ristov – tri puta, a Miloš Nikolin i Špiro Vidakov – po dva puta. U Ameriku (Sjevernu i Južnu), između 1904. i 1930. godiine, išli su:

Andrija Ristov	Mato Perov
Blagoje Kijov	Miloš Nikolin
Blagoje Tomašev	Milutin Gorčinov
Bogdan Vidakov	Mitar Gorčinov
Bojica Ristov	Periša Lukin
Vaso Dragov	Petar Majov
Drago Radovanov	Radoje Zekov
Dušan Radojev	Savo Perov
Ivan Majov	Savo Tomašev
Jošo Kijov	Špiro Vidakov
Kijo Radovanov	Mićo Đokov Kuzman
Krsto Tomašev	Petar Đokov Kuzman
Lazar Đurov	Savo Đokov Kuzman
Luka Pavlov

Četvorica Popivoda su ostali tamo zauvijek: Vaso Dragov je poginuo u kamenolomu; Dušan Radojev i Ivan Majov su umrli; Luka Pavlov je umro na brodu i spušten u okean, a tamo je umro i Petar Đokov Kuzman.

Kao što se vidi, gotovo svi Popivode koji su bili sposobni za višemjesečni put do Amerike i teški fizički posao koji ih je tamo čekao, pokušali su da u Americi potraže bolju koru hleba. Većina se u tome prevarila – tamo su ih čekali najteži i najopasniji poslovi, i teško iskorišćavanje njihove snage za male nadnice. Pod tako teškim uslovima većina nije izdržala, vraćali su se poslije godinu-dvije bez ikakve zarade. Kakva je to bila bijedna zarada može se viđeti i po tome što su Petar Majov Popivoda i Savo Đokov Kuzman ostali u Americi preko 30 godina (1914-1947), a kada su odlučili da se vrate jedva su skupili sredstva za povratak. Nešto bolje od ostalih prošli su: Andrija Ristov, Miloš Nikolin i Špiro Vidakov, koji su poslije povratka kupili nešto imanja i obnovili kuće.

* * *

Iseljavanje Popivoda iz Lješeva Stupa počelo je oko 1905. godine, a do II svjetskog rata odsellili su :

– Kijo Radovanov sa sinovima prvi je preselio oko 1905. godine i nastanio se u selu Krnjači, a kasnije u Dugi kod Nikšića. Sin mu Blagoje prešao je 1928. godine u Dubravu, kod Istoka (u Metohiji), a sin mu Jošo doselio je tamo 1933. godine. Kijovi potomci nijesu više doseljavali u Lješev Stup;

– Bojica Ristov sa sinovima odselio je 1921. godine u selo Dubovik u Metohiji. Ni Bojičini potomci nijesu više doseljavali u Lješev Stup;

– Milutin i Jagoš Gorčinov preselili su 1921/22. godine u Metohiju, a nekoliko godina kasnije prešli u Ivanjsko, kod Banja Luke, đe su ostali do 1941. godine;

– Blagoje, Savo, Krsto i Jošo (Jovan) Tomašev odselili su, između 1925. i 1932. godine: Blagoje u Baošiće u Boki, a zatim u Karkatur (danas Mićunovo), u Vojvodini; Jošo se kasnije nastanio u Bijeloj u Boki Kotorskoj; Savo je radio u Beogradu i tamo je na radu poginuo; Krsto je pošao u Francusku, i tamo umro;

– Savo Perov je 1924. godine sa porodicom preselio u Bijelu, u Boki, đe ih je zatekla okupacija 1941. godine;

– Jovan Radov sa sinovima Vukom i Markom, odselio je takođe u Bijelu 1924. godine;

– Vuko Lukin naselio se 1928. godine u Drenovcu kod Dečana, a brat mu Krsto doselio je tamo 1937. godine. Tamo su ostali do 1941. godine;

– Nikola i Jovo (Jovan) Radojev nastanili su se 1929. godine u Rastovici, u Metohiji, i do rata 1941. godine ostali tamo;

– Andrija Matov preselio je u Bijelu 1929. godine. Tamo je ostao do 1931. godine kada se vratio u Kosaču, da bi 1938. godine preselio u Cetinje. U Bjelice se vratio 1941. godine i nastanio u Resni.

Tako se Lješev Stup između dva svjetska rata dosta prorijedio. Uoči rata 1941. godine u selu su živjela sljedeća domaćinstva, sa naznačenim brojem članova

Andrije Ristova . . . . . . . . . . . . . . . .	4
Blaža Vidakova . . . . . . . . . . . . . . . .	4
Boža i Milana Petrova . . . . . . . . . . .	3
Gorčina Đurova . . . . . . . . . . . . . . . .	3
Ilije i Blaža Lukina. . . . . . . . . . . . . .	3
Joša Majova. . . . . . . . . . . . . . . . . . .	5
Mata Perova . . . . . . . . . . . . . . . . .	5
Milovana Lazareva sa braćom. . . .	4
Miloša Nikolina. . . . . . . . . . . . . . . . .	9
Mirka Andrijina. . . . . . . . . . . . . . . .	4
Radoja Zekova . . . . . . . . . . . . . . . .	3
Spasoja Filipova . . . . . . . . . . . . . . .	2
Tomaša Radojeva . . . . . . . . . . . . .	3
Špira Vidakova. . . . . . . . . . . . . . . . .	10

Kao što se vidi, tada je u selu živjelo 15 domaćinstava Popivoda sa 66 članova, a u Kosači je živio Blagoje Đokov Kuzman sa ukupno 4 člana porodice.

Nakon fašističke okupacije 1941. godine sve iseljene porodice, osim sinova Bojice Ristova i sinova Kija Radovanova, vratile su se u Lješev Stup. Spašavajući se od unštenja, u selo se do početka 1942. godine zbjeglo 10 porodica Popivoda sa 49 članova, i Mićo Đokov Kuzman sa porodicom od 12 članova.

U Lješev Stup su tada pristigle sljedeće porodice, sa navedenim brojem članova:

Andrija Matov (u Resni) . . . . . . . . .	3
Blagoja Tomaševa. . . . . . .	5
Vuka Lukina . . . . . . . . . . . . .	3
Jagoša Gorčinova. . . . . . . . . .	6
Jova Radojeva. . . . . . . . . . . . .	4
Joša Tomaševa . . . . . . . . . . . .	4
Krsta Lukina . . . . . . . . . . .	4
Nikole Radojeva. . . . . . . . . . . . . . .	5
Sava Perova . . . . . . . . . . . . . . . . . .	8
Porodica pok. Milutina Gorčinova* . . .*	7

Poslije oslobođenja zemlje 1945. godine, na osnovu programa za sprovođenje agrarne reforme, data su prava na kolonistička imanja u Vojvodini svim Lješevostupskim porodicama koje su se za to prijavile. U prvi mah većina je prihvatila kolonizaciju, i tamo se ubrzo preselilo 13 porodica Popivoda. U selu Seketić (danas Lovćenac), kod Bačke Topole, nastanili su se sa porodicama

Andrija Ristov

Blagoje Tomašev

Veljko Andrijin

Vojin Vukov

Gorčin Đurov

Jošo Tomašev

Krsto Lukin

Milovan Lazarev

Nikola Filipov

Spasoje Filipov

Sinovi Miloša Nikolina

Sinovi Milutina Gorčinova i

Sinovi Špira Vidakova

Još nekoliko porodica je dobilo rješenja o pravu na kolonistička imanja, ali su ostali u selu.

Jedan broj porodica se već prvih godina po preseljenju vratio, dok su drugi ostali i po više godina, da bi se kasnije postepeno, većina iselila u više gradova Jugoslavije. Ipak, najviše ih se vratilo u svoj rodni kraj. Jedni su to uradili zbog teškog privikavanja na klimatske uslove i slabu vodu, a drugi zbog neprilagođavanja novim uslovima života i rada, što je sve bilo jako podstaknuto čežnjom za svojim ognjištem. Danas u Lovćencu žive domaćinstva (od kojih je polovina mlađe generacije), to su porodice:

Vasa Milutinova

Dimitrija Jošova

Dimitrija Špirova

Krsta Lukina

Miodraga Pavlova

Novice Špirova i

Pavla Milutinova

Iako tamo žive već 39 godina, iako su nastale nove generacije – rođene tamo, njihove veze sa starim zavičajem nijesu presahle. Zadržali su običaje, a dobrim dijelom i narječje i mnoge druge karakteristike, tako da se, i pored potpuno nove sredine koja ih okružuje, nijesu “odrodili”. Karakteristično je da i oni koji žive u svom starom kraju smatraju Lovćenac kao dio Crne Gore, bolje reći dio Katunske nahije, i kad odlaze i borave tamo osjećaju se kao da su došli u neko susjedno bjeličko selo. Tome, naravno, mnogo doprinosi i srdačan prijem i prisnost na koju tamo nailaze, bez obzira da li se radi o svojti ili plemeniku.

Transval (Transvem) – danas pokrajina u Južnoafričkoj Republici.
Arhiv Crne Gore – Cetinje, MUD-VII-19 (1905. god. str.14)